7 AI-angsten in organisaties en hoe beleving die weerstand doorbreekt

Vraag in een gemiddeld MT-overleg wat er met AI moet gebeuren en de sfeer is vaak: nieuwsgierig, ambitieus, vol plannen. Vraag het een willekeurige medewerker in de wandelgang en je hoort iets anders:

“Is dit handig voor mijn werk? Of ben ik straks… overbodig?”

Die spanning zie je overal terug. In zorgorganisaties, gemeenten, scholen, corporates. Slimme tools worden uitgerold, maar in de hoofden en buikgevoelens van mensen gebeurt ondertussen van alles. Bij Sprank merken we dat die gesprekken steeds vaker tijdens eventbriefings op tafel komen. “We willen iets met werkgeluk. En o ja, AI speelt ook.” Of: “We willen onze mensen meenemen in al die ontwikkelingen, maar wél op een manier die bij ons past.”

Juist daar zijn events zo sterk in. Even weg uit de waan van de dag. Op een plek waar je hoofd én hart meedoen. Waar je mag twijfelen, oefenen, lachen, uitproberen. En waar je AI niet alleen hoort, maar vooral ervaart. In dit artikel: 7 veelvoorkomende AI-angsten in organisaties en hoe je met beleving die weerstand zachtjes kunt loswrikken.

1. “Straks neemt AI mijn baan over”

Deze hoor je vaak als eerste. Zeker bij functies met veel administratie of repeterend werk. Mensen lezen over tools die teksten schrijven, rapportages maken en planningen draaien. De logische gedachte: “Wat blijft er dan nog voor mij over?” Een geruststellend mailtje (“Maak je geen zorgen, de mens blijft centraal”) klinkt aardig, maar raakt de echte angst niet. Die zit dieper: besta ik hier over een paar jaar nog wel?

Wat helpt op een event

Laat mensen het gesprek over hun eigen werk voeren. Aan tafels, in kleine groepen, met ruimte voor alles wat er leeft. Bijvoorbeeld:

• Laat iedereen zijn werk letterlijk “uit elkaar trekken”: welke taken kosten energie, welke geven energie, welke zouden ze zó willen uitbesteden?
• Laat ze vervolgens zelf bedenken: als een slimme tool dit saaie deel overneemt… wat komt er dan vrij? Tijd voor cliënten, leerlingen, inwoners, creatief denkwerk?

Als mensen op zo’n dag merken: “Hé, het gaat niet om míj vervangen, maar om vervelende klusjes slimmer te organiseren”, dan verschuift iets. Niet door een sheet, maar door het gesprek en de oefening.

2. “Ik ben bang dat ik het niet kan (maar dat zeg ik liever niet hardop)”

AI voelt voor veel mensen als iets technisch. “Dat is vast voor IT, niet voor mij.” Ze knikken braaf in de bijeenkomst, maar vanbinnen denken ze: “Ik loop achter.” Die schaamte maakt dat ze geen vragen stellen. Ze haken niet boos af, maar in stilte. En dat is misschien nog lastiger.

Wat helpt op een event

Maak er geen college van, maar een soort AI-speelplaats. Geen perfecte demo’s, maar ruimte om samen dingen uit te proberen. Denk aan:

• korte rondes waarin je simpele taken doet: een mail laten herschrijven, een verslag laten samenvatten, ideeën laten bedenken voor een teambijeenkomst;
• duo’s of kleine groepjes die gewoon gaan proberen, zonder dat er “goede antwoorden” zijn;
• een host die hardop durft te falen op het podium: “Oké, dit werkte dus totaal niet, zullen we het nog een keer proberen?”

Op zo’n dag mag alles nog onhandig zijn. Dat haalt de druk weg. AI wordt dan niet iets waar je examen in moet doen, maar iets waar je stap voor stap handig(er) in mag worden.

3. “Wordt ons werk straks onpersoonlijk?”

In mensgerichte beroepen wringt AI vaak het meest. Denk aan zorg, onderwijs, overheid, klantcontact. Daar hoor je zorgen als:

“Moeten we straks alles via een chatbot laten lopen?”
“Verlies ik dan niet het echte gesprek met mensen?”

Dat gaat niet over techniek, maar over identiteit: “Ben ik nog wel de zorgverlener, docent, begeleider die ik wil zijn?”

Wat helpt op een event

Zet juist de menselijke kant extreem in het licht. Bijvoorbeeld:

• Laat medewerkers verhalen delen over momenten waarop écht contact het verschil maakte: die ene student, die ene patiënt, die ene inwoner.
• Koppel daar werkvormen aan: wat maakte dat moment zo sterk? Tijd? Aandacht? Rust? Humor?
• Leg dan pas de brug: waar zou een slimme tool ruimte kunnen maken voor méér van dit soort momenten? Minder administratie, minder zoekwerk, minder gedoe?

Als mensen voelen: “Wacht even, dit kan er juist voor zorgen dat ik méér tijd heb voor de dingen die ertoe doen”, dan komt er lucht. En kun je samen veel eerlijker kijken waar je AI wél en niet wilt inzetten.

4. “Wat gebeurt er met onze data?”

Nog een klassieker: “Mag ik dit eigenlijk wel in zo’n tool plakken?” Medewerkers zijn echt niet naïef. Ze weten dat er ergens serverparken en cloudoplossingen zijn. Ze weten ook dat er regels zijn. Maar hoe dat precies zit? En of ze straks op hun vingers worden getikt? Dat is vaak onduidelijk. Een mail met “AI-beleid 1.0” wordt misschien wel gelezen, maar blijft niet hangen. Zeker niet als er geen ruimte is om vragen te stellen.

Wat helpt op een event

Maak van dat beleid een live gesprek. Geen juristenpraat, maar gewone taal, op een podium waar alles gevraagd mag worden. Bijvoorbeeld:

• een talkshowsetting met iemand van security/AVG, iemand van HR en iemand van de werkvloer
• stellingen waar mensen via hun telefoon op reageren: “Ik durf nu vertrouwelijke info in AI te zetten.” Eens / oneens / help
• casushoeken waar je langsloopt: bij elk bord een herkenbare praktijksituatie (“Mag dit?”) en direct de uitleg

Zo voelen medewerkers: “Er is echt over nagedacht. En ik snap nu wanneer ik ‘groen’, ‘oranje’ of ‘rood’ moet denken.” Dat geeft rust.

5. “Is dit eigenlijk wel eerlijk?”

Nog een onderhuidse zorg: wordt alles er wel rechtvaardiger op? Als er straks slimme systemen meedenken over roosters, selectie of beoordelingen, wie controleert dan of dat eerlijk gaat? Zeker in organisaties waar gelijke kansen hoog op de agenda staan, schuurt dit. Alleen roepen dat “de leverancier het getest heeft” werkt niet. Het gaat niet om blind vertrouwen, maar om controle durven houden.

Wat helpt op een event

Maak het thema ‘eerlijk’ en ‘oneerlijk’ zichtbaar:

• Laat mensen spelen met voorbeelden van “scheve” data: hoe snel sluipt er al een voorkeur in?
• Laat twee verschillende scenario’s zien: wat gebeurt er als je een systeem vol ongecheckte aannames laat draaien en wat als je dat corrigeert?
• Leg dilemma’s op tafels: “Zou jij willen dat een systeem mee-adviseert over kandidaten? Onder welke voorwaarden dan wél?”

Dat soort sessies maken het gesprek over ethiek minder zwaar en theoretisch, en veel praktischer: “Wat vinden wij hier samen oké?”

6. “Het wordt vast weer iets ‘van bovenaf’”

Veel medewerkers zijn veranderprogramma’s inmiddels wel gewend. Nieuwe systemen, reorganisaties, cultuurtrajecten… vaak bedacht in een kleine kring en daarna “uitgerold”. Als AI in hetzelfde patroon wordt geduwd, haken mensen af nog voordat het begonnen is. Dan wordt het weer iets dat ze “moeten doen naast hun gewone werk”.

Wat helpt op een event

Zorg dat mensen niet alleen publiek zijn, maar mede-maker. Bijvoorbeeld:

• Laat niet alleen het MT spreken, maar juist collega’s die al wat hebben uitgeprobeerd
• Organiseer break-outs waarin teams hun eigen ideeën voor slimme inzet van AI bedenken, precies toegesneden op hun praktijk
• Verzamel die ideeën zichtbaar op een grote “AI-wall”: waar iedereen letterlijk kan zien wat er uit de organisatie komt, en welke pilots jullie oppakken

Zo ervaren mensen: “Dit is niet een project dat over ons heen rolt, dit maken we samen.” En dat gevoel is goud waard.

7. “Is dit geen hype waar we straks spijt van krijgen?”

En dan nog de nuchtere kijk: is dit niet gewoon “het volgende grote ding”? Na Lean, agile, zelfsturing en al die andere bewegingen? Het is een terechte vraag. Tijd en energie van medewerkers zijn schaars.

Wat helpt op een event

Laat niet de belofte spreken, maar de praktijk:

• Toon kleine, concrete voorbeelden uit je eigen organisatie: waar scheelt een tool nu al tijd, gedoe of fouten?
• Laat óók dingen zien die mislukten: pilots die niets opleverden, tools die weer uit gingen. Wat hebben jullie daarvan geleerd?
• Geef teams tijd om zélf te bepalen: waar willen wij de komende maanden mee experimenteren? En waar blijven we bewust nog even vanaf?

Dan wordt AI geen glanzende belofte van een leverancier, maar een eigen, rustig opgebouwd gereedschapskistje. Eén dat je samen vult – en waar je net zo makkelijk weer iets uithaalt.

Waarom beleving hier zo goed werkt

Je kunt mensen eindeloos mails sturen over AI, beleid schrijven, Q&A’s op intranet zetten. Maar de echte omslag gebeurt ergens anders:

• als iemand tijdens een event hardop zegt waar hij of zij bang voor is
• als een collega eerlijk (op het podium) vertelt wat een experiment níet opleverde
• als teams samen ontdekken dat een slimme tool juist ruimte maakt voor het échte gesprek

Dat soort momenten ontstaan niet toevallig. Ze zijn het resultaat van een goed bedacht concept, een plek waar je even los bent van de dagelijkse hectiek en een programma dat hoofd, hart én zintuigen aanzet. Precies waar wij ons elke dag mee bezighouden: van standaardbijeenkomst naar totaalervaring die blijft hangen. Én die helpt bij grote thema’s als werkgeluk, duurzame inzetbaarheid en, ja, ook AI.

Wil je met jouw organisatie de spanningen rondom AI niet wegpoetsen, maar wel bespreekbaar maken? Begin dan niet bij de tools, maar bij de ontmoeting. Daar, in die zaal vol mensen, gebeurt het.